نمادشناسی عرفانی گل‌ها و پرندگان در ادبیات عصر صفوی

به گزارش خبرنگار مهر، در ادبیات فارسی گل سرخ در میان تمام گل‌های باغ و بلبل بین تمام پرندگان و عاشقان گل جایگاه نخست را به خود اختصاص می‌دهند و از نگاه عزالدین مقدسی، نماد گل سرخ معشوق بی چون و چرای بلبل است.

همایش «نماد شناسی عرفانی گل‌ها و پرندگان» با تأکید بر معناشناسی هنر گل و مرغ در اصفهان عصر صفوی از منظر عزالدین مقدسی عارف قرن هفتم به همت مرکز اصفهانی‌شناسی و خانه ملل وابسته به سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان در کتابخانه مرکزی برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

رضوان پور عصار مدیر مرکز اصفهانی‌شناسی و خانه ملل در ابتدای این مراسم به برگزاری بیش از ۱۰۰ نشست تخصصی توسط این مرکز از سال ۸۴ تا کنون اشاره کرد و گفت: سال گذشته نشستی با عنوان «گردشگری خلاق با تکیه بر جایگاه عرفان اسلامی در هنر و معماری صفوی» برگزار کردیم اما فرصتی برای تشریح کامل مطالب مرتبط با نقوش گل و مرغ توسط استاد جلیل جوکار فراهم نشد و به همین دلیل تصمیم به برگزاری این نشست گرفتیم.

در ادامه، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه تاریخ تولد عزالدین مقدسی به طور دقیق مشخص نیست، اظهار داشت: مقدسی پس از سال ۶۲۸ هجری قمری در بیت‌المقدس متولد شده و در سال ۶۷۸ هجری قمری از دنیا رفته است؛ وی نوه «غانم» یکی از عرفای بزرگ و به‌نام بیت‌المقدس بوده که در در این شهر زاویه‌ای (چله خانه‌ای) داشته که همچنان قبله‌گاه اهل دل است.

جلیل جوکار افزود: عزالدین مقدسی پس از تکمیل تحصیلات خود به قاهره می‌رود اما گویی دلش را در بیت‌المقدس جا گذاشته بود به نوعی که وی در طول عمر ۵۰ ساله و کوتاه خود مدام بین قاهره و بیت‌المقدس در رفت و آمد بوده است.

دیدگاه های عرفای مختلف بر ذهنیت دیگر عرفا کنش و تأثیر دارد

وی با اشاره به اینکه دیدگاه های عرفای مختلف بر ذهنیت دیگر عرفا کنش و تأثیر دارد و عزالدین مقدسی نیز از عطار تأثیر پذیرفته است، ابراز داشت: همچنین تأثیر نوشته ابن‌غانم را در اشعار قرن هفتم به بعد در ادبیات فارسی مشهود است.

وی تصریح کرد: عزالدین مقدسی در باب نخست رساله «کشف الأسرار فی حکم الطیور و الأزهار» که به گل اختصاص دارد از گل سرخ، مورد، نرگس، نیلوفر، بنفشه، شب‌بو، یاسمن، بابونه، خیری دشتی یا گل همیشه‌بهار و شقایق سخن گفته است؛ وی باب دوم رساله خود را نیز به پرندگان اختصاص داده و درباره هزاردستان (بلبل)، کبوتر، پرستو، طاووس، طوطی و هدهد سخن رانده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان اضافه کرد: عزالدین مقدسی مقام معشوق را به عاشق رجحان داده است و رساله خود را با گل سرخ آغاز کرده و نخستین پرنده در رساله او نیز بلبل است؛ در واقع این ویژگی، وجهه تطابق ادبیات فارسی و رساله عزالدین مقدسی است.

جوکار بیان داشت: در گل و مرغ ایرانی و در ادبیات فارسی گل سرخ بین تمام گل‌های باغ جایگاه نخست را به خود اختصاص می‌دهد و بلبل بین تمام پرندگان و عاشقان گل رتبه اول را دارد.

فلسفه عشق به تفکر و عرفان تفکر راجع به عشق است

وی با بیان اینکه به قول یکی از اساتید فلسفه و عرفان، فلسفه عشق به تفکر و عرفان تفکر راجع به عشق است، گفت: عارف آنچه دریافت دارد از دل است که جایگاه عشق است؛ اگر نور عشق بر دل عارف تابید چشمه‌های حکمت نیز از دل او بر زبانش جاری می‌شود، بنابراین گاهی ممکن است عارف از فهم نوشته‌ها و گفته‌های خود عاجز باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه عزالدین مقدسی در مقدمه رساله خود رنگ گلنار (گل انار) را به نمادی از آتش عشق تشبیه کرده است، بیان داشت: وی می‌گوید مرد عارف کسی است که نعمت‌های الهی را بشناسد و سپاس گوید و بداند که ایزد تعالی هیچ چیز را بیهوده نیافریده است، بلکه بداند که هر چیز به جای خویش ایستاده و بر پیمان الهی خویش استوار است.

جوکار با بیان اینکه از نگاه عزالدین مقدسی نماد گل سرخ معشوق بی چون و چرای بلبل است، اظهار داشت: او رنگ و روی گل را نماد رنگ رخساره معشوق می‌داند؛ تقابل خار و گل در جای‌جای ادبیات فارسی وجود دارد و در رساله او نیز به چشم می‌خورد که این نماد ریشه در تقابل دیرین خیر و شر دارد.

وی با بیان اینکه گل سرخ با نام‌های گوناگونی در ادبیات آمده است، گفت: هر جا واژه گل به‌تنهایی آمده منظور گل سرخ است؛ واژه‌های گل حمرا، گل طیار، گل دوری و گل صوری نیز دلالت بر گل سرخ دارند.

آغاز پرداختن به گل و مرغ ایرانی در مکتب اصفهان از دوره رضا عباسی

عضو هیئت علمی دانشگاه هنر اصفهان با بیان اینکه تاریخ‌نویسان آغاز گل و مرغ ایرانی را معمولاً از رضا عباسی در مکتب اصفهان و در دوره صفوی بررسی می‌کنند، افزود: رضا عباسی گل و بوته‌سازی به همراه پرندگان را به شیوه‌ای تمثیل‌گونه که مرغ بر گل سرخ ارجحیت دارد انجام داده است.

وی ابراز داشت: محمدشفیع عباسی شاگرد او که برخی او را فرزند رضا عباسی نیز می‌دانند، مکتب گل و مرغ اصفهان را پایه‌گذاری کرده و گل و مرغ‌های فراوانی از او به جای مانده که شیوه پدر همچنان در آنها وجود دارد و از نظر ابعاد، بزرگی مرغ بر گل برتری دارد که شاید نام آن را بتوان برتری عاشق به معشوق گذاشت.

جوکار تاکید کرد: در نهایت این هنر به عصر قاجار می‌رسد و در این دوران به نوعی شاهد امپراطوری گل سرخ هستیم و از نقش لباس‌ها گرفته تا قلمدان، کتاب، فرش، دیوار، قاب آینه‌ها و غیره نقش گل و مرغ وجود داشته و این بار گل سرخ بر پرنده ارجحیت داشته و در یک دوم فوقانی نقاشی رسم می‌شده است.

وی ادامه داد: جالب اینکه امروز نگارگران گل‌های سرخ بزرگ‌تر را پایین می‌کشند، در حالی که جایگاه معشوق حکم می‌کند جای او رفیع باشد.

کد خبر 4675655

منبع: مهر

کلیدواژه: شهرداری اصفهان دانشگاه هنر خانه ملل مرکز اصفهان شناسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۵۲۷۲۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خراسان شمالی میزبان پرندگان مهاجر عبوری است

ایسنا/خراسان شمالی رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل محیط زیست خراسان شمالی از میزبانی این استان از پرندگان مهاجر عبوری خبر داد.

محمد تقدیسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، اظهار کرد: پرندگان مهاجر در راه بازگشت به عرض‌های شمالی کره زمین، مهمان شهرستان گرمه شدند. پرنده‌های مهاجر در آبگیرهای این شهرستان برای استراحت کوتاه و تجدید قوا فرود آمدند و ساکنان گرمه، با تماشای آنها، لحظاتی به‌یادماندنی را تجربه کردند.

وی ادامه داد: بارندگی‌های اخیر موجب شده بیشتر آب‌بندهای طبیعی و بندهای خاکی شهرستان میزبان گونه‌هایی مانند فلامینگو، باکلان، چنگر، اردک سرسبز، اردک سرحنائی، اکراس سیاه، خوتکا، اگرت، ابیا، فالاروپ گردن سرخ، کاکائی صورتی، چوب پا، آبچلیک پاسرخ، حواصیل، پاشلک، گاوچرانک، بوتیمار، سلیم طوقی کوچک باشند.

وی بیان کرد: در این مدت، کشاورزان و دوستداران حیات وحش چند گونه از پرندگانی را که به‌دلیل خستگی یا وزش باد شدید در استخرهای کشاورزی گیر کرده بودند، به این اداره تحویل دادند و آنها بعد از تیمار و نگهداری، در طبیعت رهاسازی شدند.

تقدیسی از کاهش تعداد گونه‌های پرندگان مهاجر در این استان خبر داد و گفت: به علت سرمای شدید در منطقه سیبری و آسیای میانه، هر سال تعداد زیادی از پرندگان آبزی و کنار آبزی به مناطق گرمسیرتر در عرض‌های جنوبی مهاجرت می‌کنند که یکی از این مناطق ایران است.

وی ادامه داد: خراسان شمالی به علت موقعیت ویژه زیستی و جغرافیایی، یکی از مکان‌هایی است که در پاییز و زمستان میزبان این پرندگان است. تعدادی از این پرنده‌ها زمستان‌گذران هستند و تمام دوره سرما را در این استان سپری می‌کنند و بعد از پایان سرما، وقتی شرایط برای ادامه حیات فراهم شد، به سرزمین اصلی خود باز می‌گردند.

وی بیان کرد: تعدادی از این پرنده‌ها عبوری‌اند و یک دوره ۱۰ تا ۱۵ روزه را در زیستگاه‌های این استان سپری می‌کنند و بعد از اینکه تجدید قوا کردند به سرزمین‌های دیگر مهاجرت می‌کنند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل محیط زیست خراسان شمالی اظهار کرد: در سرشماری سال ۱۴۰۱ در ۱۰ سایت این استان ۲۳ گونه با جمعیت ۵۵۴۱ قطعه شناسایی شدند. بیشترین فراوانی در گونه اردک سرسبز، باکلان کوچک، خوتکا، چنگر معمولی دیده شد. کمترین گونه مشاهده‌شده در سال گذشته آنقوت، بوتیمار، لک‌لک سیاه بود.

وی با اشاره به اینکه تعداد گونه‌های مشاهده‌شده در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ کمتر بود، گفت: در دو سال گذشته ۲۵ گونه با ۶۰۰۰ قطعه پرنده مهاجر در این استان دیده شده‌اند.

وی تاکید کرد: خشکسالی، نبود مدیریت صحیح منابع آبی، ورود سموم کشاورزی به منابع آبی و تغییر اقلیم دلایل اصلی کاهش گونه‌های این پرنده‌ها بوده است.

انتهای پیام